• Lưu ý rằng: Quý vị hãy chia sẻ link của bài viết, video đến người thân, bạn bè để khi độc giả thắc mắc thì We Are 1 kịp thời hỗ trợ. Không copy rồi đăng lại tránh mất các dòng tin đính kèm màu xanh (link); cũng là vi phạm bản quyền. Mời đọc kỹ “Tuyên bố bản quyền” ở cuối bài để không mất lòng nhau và hối tiếc khi chúng tôi kiện bản quyền (kể cả cá nhân và các kênh truyền thông). Xin đa tạ!
Trong thời đại internet và công nghệ trí tuệ nhân tạo AI đang phát triển mạnh, các tỷ phú và công ty công nghệ đổ một lượng vốn khổng lồ vào cho những dự án này, đôi khi We Are 1 media chúng tôi tự hỏi liệu công nghệ đang giúp con người phát triển hay sẽ huỷ diệt con người? Là những người làm truyền thông lâu năm, chúng tôi biết được rất nhiều lợi ích của công nghệ nhưng song song đó là rất nhiều thảm hoạ khủng khiếp mà quý vị đã thấy ngay xung quanh mình.
Nếu ngày xưa hai nhà hàng xóm cãi nhau thì nhiều nhất cũng chỉ xóm đó biết. Hiện nay hai nhà hàng xóm cãi nhau thì ngồi ở Mỹ, Âu, Nhật , Đài… quý vị xem mạng xã hội cũng có thể biết phải không? Sự riêng tư của cá nhân và cộng đồng dường như không còn nhiều. Ngày xưa tốt khoe, xấu che; còn ngày nay thì ngược lại và bao nhiêu con người trở thành nạn nhân của mạng xã hội, của sự phát triển công nghệ. Vì thế We Are 1 ra mắt series bài viết về bảo mật – gọi nôm na thì đó cũng là một loại “giải độc công nghệ.”
Hôm nay We Are 1 sẽ gửi đến quý vị câu chuyện một người phụ nữ Mỹ bị lộ thông tin DNA mà đã gặp tai hoạ.
Mời quý vị thưởng thức lại phần 1 “Tủ lạnh phản chủ” nếu chưa đọc qua, sau đó rót một ly trà rồi xem câu chuyện bên dưới đây.
Quý vị hãy đọc từ từ, nhâm nhi từng câu chữ và suy nghĩ để tự bảo vệ chính mình cùng gia đình.
—***—
Chuyện bắt đầu từ năm 2023, tại một vùng ngoại ô gần thành phố Denver tại Mỹ quốc, có một người phụ nữ tên là Claire. Claire 34 tuổi, làm việc trong ngành công nghệ sinh học và luôn tò mò về nguồn gốc gia đình mình.
Mẹ của Claire là con nuôi trong một gia đình người Mỹ, bà được nhận nuôi từ nhỏ. Sau khi Claire lớn lên, cô luôn thắc mắc về nguồn gốc của mẹ và họ hàng bên ngoại. Cô chỉ biết được những thông tin mơ hồ: có gốc châu Âu, nghe nói có ông cố từ Sicily (Italy). Cây gia phả của cô về cơ bản là một tờ giấy trắng.
Một người bạn khuyên Claire thử dịch vụ xét nghiệm DNA trực tuyến để tìm hiểu về tổ tiên. Claire tò mò nghĩ rằng: “Tại sao không thử xem?”
Bước đi định mệnh
Cô đặt mua bộ kit xét nghiệm DNA từ một công ty lớn (gọi là “Công ty A”). Chỉ với khoảng 100 đô la, quý vị chỉ cần lấy mẫu nước bọt cho vào ống nghiệm và gửi về phòng xét nghiệm. Vài tuần sau, quý vị sẽ có được thông tin di truyền của chính mình.
Email thông báo “Kết quả của bạn đã sẵn sàng” đến vào một chiều thứ Sáu. Claire vô cùng phấn khích, suýt chút nữa làm rơi điện thoại khi cô vội vàng mở ứng dụng.
Kết quả khá bình thường: 40% Ireland, 25% Italy, một ít Trung Âu. Nhưng điều thực sự thu hút cô là mục “Họ hàng” – nơi hiển thị những người có liên quan di truyền và cũng sử dụng nền tảng này.
Phát hiện bí ẩn
Trong danh sách họ hàng, có một vài anh chị em họ đời thứ ba, đời thứ hai, có một cô có thể là dì ruột. Claire nhấn vào xem thông tin từng người, cô cũng nhắn tin chào hỏi một vài người.
Nhưng có một người đặc biệt thu hút sự chú ý của cô. Tên người dùng này chỉ là một chuỗi số và chữ cái ngẫu nhiên. Không có ảnh, không có cây gia phả liên kết. Thế nhưng nền tảng hiển thị người này là “họ hàng gần” – không phải anh chị em họ, mà là người gần gũi hơn.
Claire click “Nhắn tin”. Cô viết: “Xin chào, có vẻ như chúng ta có quan hệ họ hàng gần. Tôi rất muốn tìm hiểu mối quan hệ này.”
Cô không nghĩ gì nhiều về tin nhắn đó. Cho đến sáng hôm sau…
Cú sốc từ cảnh sát
Thay vì nhận được phản hồi từ người bí ẩn kia, Claire nhận được tin nhắn từ một cơ quan thực thi pháp luật. Họ có vài câu hỏi dành cho cô.
Lúc đầu, Claire nghĩ đây là lừa đảo. Email trông có vẻ thật, nhưng tại sao thám tử lại liên hệ với cô về một trang web tìm hiểu gia phả? Cô không trả lời.
Rồi họ gọi điện. Lúc này mọi chuyện trở nên rất thực.
Viên cảnh sát nói: “Gần đây cô đã tải DNA lên Công ty A. Chúng tôi đang hợp tác với bộ phận pháp y của họ về một vụ án cũ, và hồ sơ di truyền của cô được đánh dấu là trùng khớp gần với một đối tượng tình nghi.”
Trái tim Claire như rơi xuống dạ dày.
Vụ án lạnh lùng
May mắn cho Claire, cô không phải là nghi phạm. Nhưng DNA của cô là manh mối đầu tiên trong vụ án đã bế tắc hơn hai thập kỷ.
Ai đó trong họ hàng của cô – có thể là chú, có thể là anh chị cùng cha khác mẹ mà cô không hề biết tồn tại – hiện đang liên quan đến một vụ án bạo lực.
Cảnh sát hỏi liệu cô có sẵn sàng trả lời vài câu hỏi, giúp họ vẽ ra mối quan hệ gia đình. Claire đồng ý. Mọi chuyện có vẻ như trong một bộ phim trinh thám.
Vấn đề bắt đầu xuất hiện
Sau khi Claire bắt đầu làm việc với cảnh sát, dù cô không phải nghi phạm, cuộc điều tra đột nhiên khiến cô trở thành một phần của hồ sơ công khai.
Tên của cô được ẩn trong tài liệu chính thức, nhưng vẫn xuất hiện trong các tài liệu bị rò rỉ online. Một thám tử nghiệp dư trên cộng đồng Reddit đã kết nối các manh mối từ hồ sơ gia phả của Claire và tiết lộ danh tính của cô.
Mọi người bắt đầu đồn đoán. Cô có liên quan gì với nghi phạm? Cô có che giấu cho ai không?
Hòm thư của Claire bắt đầu nhận được những lời chửi bới và thù hận. Mạng xã hội của cô bị những người lạ tấn công, buộc tội cô che giấu kẻ giết người.
Hậu quả nghiêm trọng
Claire bắt đầu cảm thấy không an toàn. Rồi mọi chuyện còn tệ hơn.
Cô làm việc trong ngành công nghệ sinh học – nơi việc kiểm tra lý lịch là chuyện bình thường, và bất kỳ tiền án tiền sự nào cũng dễ dàng gây ra vấn đề. Một cơ hội việc làm mới mà cô đang chờ đợi đột nhiên bị rút lại. Họ không nói thẳng, nhưng giọng điệu của nhà tuyển dụng nói lên tất cả – họ sợ hãi.
Claire không làm gì sai, nhưng dấu vết DNA của cô giờ đã trở thành một phần trong hồ sơ tội phạm của người khác. Và điều đó đủ để đưa cô vào mọi danh sách “theo dõi quan trọng”.
Cô cố gắng xóa dữ liệu khỏi trang web của công ty A. Họ nói rằng thông tin đã được chia sẻ với cơ quan thực thi pháp luật, với các đối tác nghiên cứu và các dịch vụ liên kết. Đã quá muộn.
Cô từng nghĩ mình đang khám phá nguồn gốc gia phả của bản thân. Thay vào đó, cô thấy mình bị chôn vùi bởi các thông tin này.
Lời khuyên cho người đọc
Từ câu chuyện của Claire, chúng ta có thể rút ra những bài học quan trọng:
Đừng tải thông tin DNA lên các trang web thương mại như 23andMe, AncestryDNA hay các nền tảng tương tự
Đừng chia sẻ hồ sơ DNA với các nền tảng bên thứ ba, kể cả để “so sánh cho vui”
Đừng nghĩ rằng xóa tài khoản sẽ xóa sạch dữ liệu – thông tin có thể đã được chia sẻ với nhiều bên khác
Quý vị nên:
Nếu đã tải DNA lên rồi: Hãy quay lại xóa hồ sơ và yêu cầu họ xóa dữ liệu thô. Tuy không đảm bảo xóa hoàn toàn, nhưng đó là điều duy nhất quý vị có thể làm
Nếu muốn tìm hiểu gia phả: Hãy dùng phương pháp truyền thống như hồ sơ công khai, dữ liệu điều tra dân số, câu chuyện kể của gia đình
Tìm hiểu luật bảo vệ dữ liệu di truyền tại địa phương – một số nơi đã có luật bảo vệ, nhưng hầu hết vẫn là “cánh cửa mở toang” cho các ông lớn công nghệ.
Điều quan trọng nhất:
Quyền riêng tư không phải là che giấu, mà là quyền kiểm soát. DNA là dữ liệu cá nhân quan trọng nhất của quý vị. Nếu quý vị từ bỏ cả điều này, thì còn lại gì?
Hãy nhớ rằng: DNA không chỉ về quý vị – nó còn liên quan đến gia đình, con cháu, anh chị em, cha mẹ của quý vị. Khi quý vị chia sẻ DNA, quý vị có thể đang “bán” thông tin của cả họ mà không xin phép.
Xin đừng nghĩ rằng câu chuyện trên chỉ là cường điệu hoá, trong thực tế đã có nhiều trường hợp như vậy:
- Vụ Golden State Killer (2018) thực sự đã được phá bằng cách sử dụng DNA từ GEDmatch
- Pháp y di truyền (genetic genealogy) là phương pháp thật đang được cảnh sát sử dụng rộng rãi
- Nhiều vụ án lạnh đã được giải quyết nhờ DNA của họ hàng xa
- Các công ty xét nghiệm DNA thực sự hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật
Dù vậy, những rủi ro được mô tả là hoàn toàn có thật và đã xảy ra với nhiều người. Chúng ta cần hiểu về những nguy hiểm tiềm ẩn khi chia sẻ thông tin DNA.
Trên đây là câu chuyện chúng tôi ghi lại từ chuyên gia bảo mật Jason Rowe.
Mời quý vị xem thêm bài viết “Vì sao chúng ta cần chia tay với Google?”
We Are 1 luôn đồng hành cùng cộng đồng người Việt bằng những nguồn tin chân thật, tuy nhiên quyết định cho chính bản thân mình thì mỗi người sẽ có những lựa chọn khác nhau. Hãy xem We Are 1 như một mảnh ghép để quý vị tham khảo, chúc quý vị và thân quyến nhận được nhiều hồng ân của Sáng Thế Chủ.
💁 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN:
Quan điểm đưa ra trong video, bài viết của We Are 1 không có ý định xúc phạm bất kỳ tôn giáo, nhóm thiểu số, tổ chức, công ty, cá nhân hay bất kỳ ai.
Các tin khác
Không vắc-xin, diệt COVID theo cách Donald Trump
Dự luật giảm thuế của ông Trump: tốt hay xấu?
