• Lưu ý rằng: Quý vị hãy chia sẻ link của bài viết, video đến người thân, bạn bè để khi độc giả thắc mắc thì We Are 1 kịp thời hỗ trợ. Không copy rồi đăng lại tránh mất các dòng tin đính kèm màu xanh (link); cũng là vi phạm bản quyền. Mời đọc kỹ “Tuyên bố bản quyền” ở cuối bài để không mất lòng nhau và hối tiếc khi chúng tôi kiện bản quyền (kể cả cá nhân và các kênh truyền thông). Xin đa tạ!
Có bao giờ quý vị nhận ra rằng đôi khi quý vị nghĩ hay nói một chuyện gì đó là vài giờ sau Facebook, Youtube, Zalo… hiện lên những quảng cáo về các mặt hàng quý vị đang nghĩ đến? Chắc chắn ít nhiều đều đã gặp phải không?
Hôm nay We Are 1 media sẽ gởi đến quý vị một câu chuyện, qua đó quý vị sẽ nhìn thấy được có những vật dụng trong gia đình vô tình lại là “gián điệp” phản chủ. Cũng như mọi khi, mời quý vị rót cho mình một ly trà và thưởng thức bài viết này. Nếu thật sự quan tâm về bảo mật để bảo vệ bản thân trên mạng xã hội thì quý vị cần đọc từ từ, đọc hết bài. Đừng lướt lướt qua như rất nhiều người Việt hay đọc, vì nó sẽ làm mất thời gian của quý vị, lại không nhận được ích lợi gì.
Câu chuyện bắt đầu vào vào một sáng thứ Ba năm 2025, Travis thức dậy sau tiếng chuông báo thức lần thứ ba. Anh uống cà phê như mọi ngày và đi đến phòng ngủ phụ – nơi làm việc tại nhà của anh.
Travis làm lập trình cho một công ty phần mềm cỡ trung bình và đã chuyển sang làm việc từ xa vĩnh viễn sau đại dịch. Anh yêu thích sự linh hoạt, yên tĩnh và tự do làm việc theo nhịp độ của mình. Trên giấy tờ, anh ta là một nhân viên mẫu mực.
Nhưng sáng hôm đó, Travis nhận được một tin nhắn đáng lo ngại từ phòng nhân sự với tiêu đề “Khẩn cấp”: “Chúng tôi cần nói chuyện với anh về hoạt động bất thường được ghi nhận trong báo cáo năng suất tại nhà của anh.”
Travis hoang mang. Anh chưa bao giờ đồng ý với việc giám sát năng suất tại nhà. Anh biết công ty sử dụng phần mềm theo dõi thời gian tiêu chuẩn để đảm bảo nhân viên thực sự làm việc, nhưng không ngờ họ lại theo dõi và lập báo cáo về anh.
Điều đáng lo hơn là tin nhắn không đề cập đến laptop công việc mà nói về “những bất thường từ thiết bị không phục vụ công việc”. Lúc đó Travis biết có chuyện không ổn.
Cuộc họp online
Chiều hôm đó, Travis có cuộc họp video với phòng nhân sự và người quản lý công nghệ thông tin. Giọng điệu của họ không thù địch nhưng rất căng thẳng.
Họ nói: “Chúng tôi đã xem xét phân tích năng suất trong 90 ngày qua và thấy có những mô hình nhất quán về việc vắng mặt kéo dài trong giờ làm việc chính. Những mô hình này được xác nhận thông qua dữ liệu SmartSync tại nhà của anh.”
“SmartSync?” Travis hỏi.
Người quản lý công nghệ thông tin giải thích: “Báo cáo tích hợp thiết bị thông minh của anh. Dữ liệu đến từ thiết bị Samsung Family Hub của anh.”
Travis há hốc mồm. Đó chính là cái tủ lạnh của anh.
Sự thật về tủ lạnh thông minh
Travis đã mua chiếc tủ lạnh thông minh hai năm trước vì nó dường như hiện đại và hữu ích để theo dõi thực phẩm. Anh thậm chí không nhớ mình đã kết nối nó với Wi-Fi, nhưng rõ ràng nó vẫn đang kết nối.
Thông qua giao diện kết nối (API) của bên thứ ba giữa ứng dụng lịch online, mạng gia đình và các thiết bị thông minh, chiếc tủ lạnh đã âm thầm báo cáo dữ liệu. Cụ thể, nó theo dõi hoạt động mở đóng cửa tủ lạnh.
Trong giờ làm việc, dữ liệu cho thấy một bức tranh rõ ràng: anh mở tủ lạnh mỗi 20 phút một lần. Công ty cho rằng anh có những khoảng thời gian dài không làm việc gì.
“Tôi chỉ đứng dậy lấy đồ ăn trưa hoặc bánh kẹo thôi,” Travis nói. “Điều đó không có nghĩa là tôi không làm việc.”
Nhưng báo cáo không quan tâm. Dữ liệu cho thấy “những bất nhất về hành vi” và họ gắn cờ đây là “rủi ro năng suất”.
Trong vòng hai tuần, Travis bị đưa vào kế hoạch cải thiện hiệu suất. Cuối tháng, anh bị sa thải.
Không phải vì code ra sản phẩm có phẩm chất kém. Không phải vì đánh giá xấu từ khách hàng. Mà vì hoạt động của tủ lạnh.
Tất nhiên, tủ lạnh chỉ là một công cụ, đằng sau đó còn là phương pháp quản lý của công ty. Họ đã đầu tư vào hệ thống giám sát hiện đại và tin tưởng vào con số hơn là con người. Họ cho rằng:
- Dữ liệu không bao giờ nói dối (nhưng thực tế dữ liệu có thể bị hiểu sai)
- Ngồi yên = làm việc hiệu quả (logic hoàn toàn sai lầm này đã quên mất rằng nhiều công việc sáng tạo cần không gian để suy nghĩ)
- Máy móc hiểu con người (hệ thống chỉ đơn thuần ghi lại Travis mở tủ lạnh nhưng không biết rằng anh vẫn đang suy nghĩ về việc lập trình trong đầu)
Áp lực từ văn hóa công ty:
- Làm việc từ xa khiến nhiều công ty lo lắng về việc “kiểm soát” nhân viên
- Thay vì tin tưởng vào kết quả công việc, họ muốn giám sát từng phút từng giây
- Dữ liệu trở thành “bằng chứng khách quan” để sa thải mà không cần lý do thực sự
Kết quả: Một lập trình viên giỏi bị mất việc không phải vì năng lực yếu kém, mà vì thuật toán hiểu sai hành vi bình thường của anh.
Mời xem thêm bài viết “Mỹ: Bị sa thải vì đức tin” để hiểu làn sóng cổ xuý đồng tính trong các doanh nghiệp Mỹ. Liệu nước Mỹ có còn thực sự là xứ sở của tự do?
Tủ lạnh đã “báo cáo” Travis như thế nào?
Tủ lạnh thông minh không trực tiếp báo cáo cho nhà tuyển dụng. Thực tế phức tạp hơn và đáng lo ngại hơn nhiều.
Bước 1: Chương trình chăm sóc sức khỏe
Travis đã tham gia một chương trình chăm sóc sức khỏe doanh nghiệp – hoàn toàn tự nguyện, ít nhất anh nghĩ vậy. Chương trình này hứa hẹn sẽ tạo ra kế hoạch chăm sóc sức khỏe riêng cho từng người.
Bước 2: Thu thập dữ liệu âm thầm
Để tạo ra kế hoạch này, chương trình sử dụng các công ty bên thứ ba để thu thập dữ liệu lối sống từ nhiều nguồn khác nhau:
- Đồng hồ thông minh (theo dõi bước chân, nhịp tim)
- Bộ điều khiển nhiệt thông minh (theo dõi khi nào ở nhà)
- Trung tâm điều khiển nhà thông minh (kết nối tất cả thiết bị)
Bước 3: Điều khoản ẩn giấu
Trong hợp đồng ghi danh dài hàng chục trang, có một điều khoản nhỏ cho phép “theo dõi dữ liệu từ nhiều thiết bị” (telemetry đa thiết bị). Hầu hết mọi người đều bỏ qua phần này.
Bước 4: Chuỗi kết nối dữ liệu
Đây là phần quan trọng nhất:
- Tủ lạnh thông minh được kết nối với tài khoản Google của Travis (để đồng bộ lịch mua sắm)
- Tài khoản Google này cũng được đồng bộ với nền tảng chăm sóc sức khỏe công ty
- Nền tảng chăm sóc sức khỏe chia sẻ dữ liệu với bộ phận nhân sự thông qua hệ thống “phân tích năng suất”
Bước 5: Diễn giải sai dữ liệu
- Tủ lạnh ghi lại: Travis mở tủ lạnh mỗi 20 phút trong giờ làm việc
- Hệ thống phân tích hiểu: Travis không ngồi yên tại bàn làm việc → năng suất thấp
- Thực tế: Travis chỉ đứng dậy lấy nước, đồ ăn vặt như bao người khác
Kết quả cuối cùng: Từ việc đơn giản là mở tủ lạnh lấy đồ ăn, một chuỗi phức tạp các hệ thống kết nối đã biến Travis thành một nhân viên “có vấn đề về năng suất” và cuối cùng dẫn đến việc sa thải.
Xem thêm: Vì sao chúng ta cần chia tay với Google?
Bài học và lời khuyên quan trọng
Câu chuyện của Travis không phải là trường hợp cá biệt. Trong thời đại mà mọi thiết bị đều “thông minh” và kết nối internet, chúng ta cần có những biện pháp bảo vệ bản thân:
1. Cảnh giác với các thiết bị thông minh
Không kết nối thiết bị thông minh với email cá nhân hoặc công việc – hãy tạo email phụ riêng biệt
Tốt nhất là không kết nối chúng với internet – hầu hết thiết bị thông minh vẫn hoạt động được ở chế độ thủ công
Tách biệt mạng – sử dụng mạng khách (guest network) riêng cho các thiết bị thông minh, tránh để chúng chung mạng với máy tính và điện thoại quan trọng
2. Từ chối các chương trình “tự nguyện” đáng ngờ
Không tham gia các chương trình theo dõi sức khỏe hoặc năng suất do công ty tổ chức, đặc biệt nếu liên quan đến công việc
Đọc kỹ điều khoản sử dụng – nếu họ không thể giải thích rõ ràng dữ liệu được sử dụng như thế nào, hãy từ chối
3. Kiểm soát luồng dữ liệu
Sử dụng các công cụ chặn kết nối như NextDNS để hạn chế thiết bị “gọi về nhà” (tự động kết nối và gửi dữ liệu về máy chủ của nhà sản xuất)
Biết nguồn gốc thiết bị – nhiều thiết bị được sản xuất ở các quốc gia có thể thu thập dữ liệu ngay khi bạn kết nối
Kiểm tra quyền truy cập của các ứng dụng trên điện thoại và máy tính
4. Ý thức về quyền riêng tư kỹ thuật số
Hiểu rằng mọi thiết bị đều có thể “nói chuyện” – câu hỏi quan trọng là chúng đang cung cấp thông tin cho ai.
Tách biệt cuộc sống cá nhân và công việc về mặt kỹ thuật số
Thường xuyên rà soát các thiết bị và tài khoản đã kết nối với nhau
5. Đòi hỏi sự minh bạch từ nhà tuyển dụng
Hỏi rõ về chính sách giám sát trước khi ký hợp đồng lao động
Yêu cầu danh sách cụ thể những gì được theo dõi và mục đích sử dụng
Từ chối các điều khoản mơ hồ về thu thập dữ liệu
Đây là câu chuyện về việc giám sát tinh vi ẩn sau những tiện ích hiện đại mà chúng ta sử dụng hàng ngày – không phải camera máy tính hay phần mềm độc hại, mà chính là chuông cửa, bộ điều khiển nhiệt, hay thậm chí cả tủ lạnh của quý vị.
Hãy nhớ rằng: Trong thế giới mà mọi thứ đều kết nối, quyền riêng tư không phải là thứ tự nhiên có được mà là thứ quý vị phải chủ động bảo vệ.
Sau khi xem câu chuyện này, quý vị có lo lắng và xem xét lại các thiết bị thông minh của mình đang dùng không? Hãy để mắt đến chúng một chút nếu không thì sẽ dễ gặp rắc rối. Người Việt có câu “nuôi ong tay áo, nuôi khỉ dòm nhà”, mong quý vị cẩn trọng.
Trên đây là câu chuyện chúng tôi ghi lại từ chuyên gia bảo mật Jason Rowe.
Nếu muốn người khác thức tỉnh trước thời cuộc, quý vị chỉ nên gởi LINK GỐC ở trên để người ta có thể đọc được đầy đủ, có thời gian suy nghĩ, hiểu ra và tự có quyết định. Đừng cắt xén vài đoạn video, vài câu nói rồi đăng lại, họ sẽ không thể hiểu được.
Mong quý vị khi chia sẻ bài này hãy tôn trọng những người có ý kiến trái chiều. Cho người xem cơ hội để có những quyết định đúng đắn, phù hợp với mỗi người. We Are 1 luôn đồng hành cùng người Việt bằng những nguồn tin chân thật. Chúc quý vị một ngày vui khoẻ và nhận được nhiều hồng ân của Sáng Thế Chủ.
💁 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN:
Quan điểm đưa ra trong video, bài viết của We Are 1 không có ý định xúc phạm bất kỳ tôn giáo, nhóm thiểu số, tổ chức, công ty, cá nhân hay bất kỳ ai.
Các tin khác
Thế giới lo ngại hiểm họa từ vắc-xin saRNA Việt Nam
Long mạch hưng vượng, phong thủy tại người
